Onde o mundo se chama Paniceiros

A través do toupo que fuza volve cara min Xuan Bello, que non deixou de visitarme nas miñas leituras desde o momento en que o descubrín. Chamárame a atención unha crítica na Rockdelux sobre un libro seu, Historia universal de Paniceiros, no que o autor asturiano reconstruía a memoria íntima da súa aldea natal e, desde ela, pousaba os ollos sobre os latexos do mundo e as cicatrices que o tempo deixou en cada territorio. Merquei o libro e lino con sorpresa, admiración e gozo. Literariamente dunha calidade sobresaliente, Bello demostra nel unha sensibilidade especial para levarnos da man ao reencontro co mundo do que vimos, co ADN secular que nos conforma e do que somos fillos. O leitor galego, ademais, descubrirá nas súas páxinas as leituras de Cunqueiro, Fole, Otero Pedrayo ou Rivas, e tamén un coñecemento xeral nada común da literatura e da historia de Galiza. Tempo despois da leitura do libro chegou a ocasión de coñecelo en persoa, durante a celebración da primeira Escola Fermín Penzol. A Escola, unha fermosa tentativa de abrir espazos de diálogo entre os activistas das linguas galega e asturiana (ou asturleonesa), naceu polo impulso entusiasta do grupo de discusión Arraianos, do Concello de Ribadeo e do Departamento de galego da Universidade de Vigo, e anda xa pola súa cuarta edición. Lembro daquela primeira a dureza dos ataques do xornal La Nueva España e a tentativa de boicote do asturianismo máis teimosamente obcecado en negar a natureza filoloxicamente galega da lingua propia das terras Eo-Navia. Non así Xuan Bello, que se achegou a Ribadeo desde a irmandade, desde a intelixencia, desde o coñecemento, con vontade de facer ponte entre as terras que sinte como súas (a nai asturiana, o pai berciano, el amante e coñecedor de Galiza) e nos agasallou unha fermosa intervención en asturiano (Historia de dos hermanes y un llobu malu) que tempo despois acabaría publicando A Trabe de Ouro. A boa labor de Suso e as súas recoñecidas dotes para buscar e atopar entendementos a través do poder da palabra fixo que Xuan volvese despois por Ribadeo a falar con alumnos da ESO da súa literatura, das súas linguas, das cousas importantes da vida e da súa procura da beleza. E seguramente tería algo que ver tamén, como axudante ou celestino, con que hoxe o berciano Paco Macías nolo ofreza desde esa alfaia -humilde e poderosa a un tempo- que é Edicións Positivas. Pola miña parte, contínuo mirando Asturies con outros ollos a través das súas palabras, que sinto que tamén me pertencen. Achégome a Salas e escuito a voz da Caunedo, que é a Señora Carmen como Bello é Rivas ou Berger ou Kusturica ou Peón, e sempre emocionante e pausada e profunda. Achégome a Salas e sinto a historia nas súas rúas do carpinteiro que foi a Cuba e volveu, vermello e cascarrabias, e o nome de cada lomba e o peso da neve nos ollos que miran o inverno desde as fiestras de madeira de cada casa. Achégome a Salas e subo ao Viso, e penso en Lola, en Ana e en Pepe, e leo en voz baixa para min Paniceiros, que é como dicir A Siñeira, Cedofeita, Lago, terra que tamén é miña.