Non penses nunha gaivota

Vivimos nunha sociedade na que a esfera pública ficou en boa medida reducida á presenza mediática. É innegábel o valor que hoxe en día ten a comunicación como parte central do que son as estratexias políticas. Acontece que desde hai décadas a dereita é sabedora da importancia da "guerra cultural" que se dá no campo da comunicación dos valores e da imposición dos marcos conceptuais dos debates, en tanto que a esquerda pensa que os feitos falan por si sós e que a verdade nos fará libres. Na opinión de George Lakoff, profesor de Ciencia Cognitiva e Lingüística na Universidade de Berkeley, estas suposicións da esquerda son absolutamente inxenuas e equivocadas. E desta forma, o pensamento conservador leva anos avanzando posicións na batalla principal, a das ideas, a través de toda unha estratexia de think tanks, medios de comunicación, publicacións, etc que conseguen que a propia prensa e os propios políticos progresistas empreguen, sen sabelo, os marcos conceptuais ideolóxicos da dereita, como se fosen naturais e neutrais. Non é casual, por exemplo, que a unha lei que permite a tala indiscriminada de árbores se lle chame "Lei de Bosques Sanos" ou que unha que, de facto, permitirá a creación de centrais nucleares e o aumento da contaminación das industrias pesadas leve o nome de "Lei de Ceos Limpos". Volvemos enlazar neste punto, en parte, con Bourdieu, e coa eficacia das formas de dominación invisíbeis, simbólicas.

Mais poñamos exemplos no caso galego: as eficaces tácticas de propaganda gris despregadas polo PP e o seu aparato mediático afín durante a campaña eleitoral, a eficaz campaña contra o galego que levaron a cabo o españolismo e a dereita extrema (PP, UPD e medios afíns) a través dun discurso orwelliano (liberdade de escolla, contra a imposición) sobre a lingua socializando o marco conceptual da "imposición" do galego como campo de xogo para o debate, as referencias do PP a que o nacionalismo en Galiza é unha ideoloxía "importada" (por tanto, non galega, non propia da nosa sociedade, ..). Hai máis e moi fáciles de ver, só que non lles damos a importancia que teñen. E mentres tanto, a esquerda? Pois depende. Moitas veces nos biosbardos, outras entrando torpemente en debates-trampa nos que só se pode perder e a maioría das veces actuando con contundencia e indignación de forma simplemente reactiva, o cal demostra que non se leva a iniciativa nin se é capaz de xerar un discurso e un marco de referencia propio.

Lakoff, dinos, no seu libro No pienses en un elefante, cousas coma estas:

"Cando pensas que o único que che falta son palabras, o que realmente che faltan son ideas. As ideas xorden baixo a forma de marcos. Hai unha maneira de saber cando che faltan os marcos adecuados, que seguramente xa terás observado. En televisión os conservadores só empregan dúas palabras: alivio fiscal. Os progresistas, mentres tanto, líanse nunha longa parrafada para explicar o seu punto de vista. Os conservadores apelan a un marco pre-establecido, como que "os impostos son unha carga", o cal lles permite falar coherentemente de "alivio fiscal". Pero no outro lado non existe un marco pre-establecido. Os progresistas poden falar desa cuestión, por suposto, pero xa lles súpón un certo esforzo porque non teñen ningún marco creado con anterioridade e fixado socialmente na esfera pública ao que apelar e do que botar man. En ciencia cognitiva hai unha palabra para este fenómeno: hipocognición -a carencia daquelas ideas que precisas, a ausencia dun marco prefixado e simple que poida ser evocado con unha ou dúas palabras."

"Non é casual que os conservadores vaian gañando alí onde enmarcaron con éxito as cuestións máis importantes para eles. Lévannos (refírese a EE.UU) entre 30 e 40 anos de vantaxe, e máis de 2000 millóns de dólares en think tanks e medios de comunicación. E seguen pensando a longo prazo. Os progresistas non. Os progresistas séntense tan vapuleados polos conservadores que só poden pensar en defensas inmediatas. Teñen que responder cada pouco aos ataques conservadores. Sempre é igual: ¿como facemos agora para quitárnolos de enriba?. Isto conduce a políticas reactivas, non proactivas"

"Cambiar de marco é cousa de todos e cada un, e moi especialmente dos xornalistas e gabinetes de prensa. A dereita empregou durante moito tempo a estratexia de repetir continuamente frases que evocan os seus marcos e que definen desde o seu punto de vistas as cuestións importantes. Tal repetición consegue que a linguaxe apareza como normal, neutral, como modos cotiás de pensar nesas cuestións. Os xornalistas deberían ser capaces de decatarse de cando os queren levar a ese terreo e negarse a seguilo, non empregando os marcos que a dereita quere facer aparecer como non connotados."

"Grazas ao traballo dos seus think tanks intelectuais, dos seus profesionais da linguaxe, dos seus escritores, das súas axencias publicitarias e dos seus especialistas nos medios, os conservadores puxeron en marcha unha revolución no pensamento nestes últimos trinta anos (refírese a EE.UU). Empregando a linguaxe, conseguiron tildar aos progresistas de elitistas decadentes, despilfarradores, antipatriotas, progres de limusina, etc mentres que deles mesmos crean visións afíns aos seus marcos: campechanía, autoridade, populismo rural, proximidade. Os participantes nas tertulias radiofónicas e televisivas adoptaron un estilo case guerreiro, propio de predicadores incendiarios. E insisten sempre nas mesmas mensaxes, nas mesmas ideas, no mesmo marco. Saben que sen esta "guerra cultural" non poden manterse cohesionados para gañar"

Pensade nas palabras anteriores e aplicádeas ao caso galego e español: a Galicia Bilingüe, ás tácticas difamatorias da Voz e do PP na campaña eleitoral, ao brunete político mediático español de Aznar, Pedro Jota e Jiménez Losantos, ao papel de FAES, á percepción existente na nosa sociedade sobre uns e outros, ... e tamén ás nosas propias e enormes carencias, inxenuidades, ausencias de discursos, estratexias e visións a longo prazo.

En fin, unha leitura interesante e moi recomendábel polo que ten de suxerente -tamén de discutíbel, claro- para facermos este verán.